Ticari Uyuşmazlıklarda Arabuluculuk Nedir?
Ticaret hayatında taraflar arasında sıklıkla ticari uyuşmazlıklar yaşanır. Bu uyuşmazlıkların hızlı, ekonomik ve dostane şekilde çözülmesi için arabuluculuk büyük önem taşır. 2019 yılında yapılan düzenleme ile birlikte ticari davalarda dava açmadan önce arabuluculuk başvurusu zorunlu hale getirilmiştir. Yani, taraflar doğrudan mahkemeye gidemez; öncelikle arabuluculuk sürecine başvurmak zorundadır.
Arabuluculuk, tarafların anlaşmazlıklarını mahkeme yoluna gitmeden, bağımsız ve tarafsız bir arabulucu eşliğinde çözmeleri anlamına gelir. Bu yöntem, ticari ilişkilerin bozulmaması ve hızlı çözüme kavuşması açısından büyük avantaj sağlar.
Ticari Uyuşmazlıklarda Arabuluculuk Zorunlu mu?
Türk hukuk sistemine göre, konusu para alacağı olan ticari uyuşmazlıklarda arabuluculuk zorunludur. Örneğin:
-
Mal veya hizmet satışından doğan alacaklar
-
Ticari sözleşme ihlalleri
-
Şirket ortaklıklarından kaynaklanan parasal uyuşmazlıklar
Bu gibi davalarda arabuluculuk süreci tamamlanmadan dava açılırsa, mahkeme dosyayı usulden reddeder. Dolayısıyla arabuluculuk, sadece bir seçenek değil, yasal olarak zorunlu bir aşamadır.
Arabuluculuk Süresi Ne Kadardır?
Ticari uyuşmazlıklarda arabuluculuk süresi, tarafların mağduriyet yaşamaması için kanunda net şekilde belirlenmiştir.
-
Başvuru yapıldıktan sonra arabuluculuk süreci en fazla 6 hafta içinde tamamlanmalıdır.
-
Zorunlu hallerde bu süre 2 hafta daha uzatılabilir.
-
Toplamda ticari uyuşmazlıklarda arabuluculuk süresi en fazla 8 hafta sürer.
Bu süreler sayesinde ticari hayatın hızlı ilerleyebilmesi ve tarafların uzun süre belirsizlik yaşamaması sağlanır.
Ticari Uyuşmazlıklarda Arabuluculuk Ücreti Nasıl Hesaplanır?
Arabuluculuk ücretleri, Arabuluculuk Asgari Ücret Tarifesi esas alınarak belirlenir. Ücret, uyuşmazlığın parasal değerine göre farklılık gösterir. Genel esaslar şunlardır:
-
İlk 2 saatlik arabuluculuk görüşmesi ücretsizdir. Bu ücret, Adalet Bakanlığı tarafından karşılanır.
-
Eğer görüşmeler 2 saati aşarsa, devam eden süre için ücret taraflarca ödenir.
-
Arabuluculuk ücreti, uyuşmazlık konusunun değerine göre belirlenir ve taraflarca eşit şekilde ödenir.
Örneğin, ticari uyuşmazlık 200.000 TL değerindeyse, arabuluculuk asgari ücret tarifesine göre belirlenen oran üzerinden hesap yapılır. Eğer taraflar anlaşırsa, ödenecek ücret anlaşma tutanağına göre belirlenir.
Arabuluculuk Ücretini Kim Öder?
Ticari uyuşmazlıklarda arabuluculuk ücreti kural olarak taraflarca eşit şekilde ödenir. Yani, her iki taraf da sürece katıldığı için ücret paylaşılır. Ancak taraflar kendi aralarında anlaşarak ücreti farklı şekilde de bölüşebilirler.
Eğer taraflardan biri arabuluculuk görüşmelerine katılmazsa ve dava sonunda haksız bulunursa, yargılama giderlerine ek olarak arabuluculuk ücretini de ödemekle yükümlü olur. Bu düzenleme, sürecin ciddiyetini artırmak amacıyla getirilmiştir.
Ticari Uyuşmazlıklarda Arabuluculuk Avantajları
Arabuluculuk süreci, ticari uyuşmazlıkların çözümünde hem taraflara hem de ticari hayata önemli avantajlar sağlar:
-
Hızlı çözüm: En fazla 8 hafta süren arabuluculuk, yıllarca sürebilecek mahkeme sürecinden çok daha hızlıdır.
-
Ekonomik çözüm: Mahkeme masrafları ve avukatlık ücretleriyle kıyaslandığında daha düşük maliyetlidir.
-
Gizlilik: Arabuluculuk sürecinde tarafların ticari sırları korunur.
-
İlişkilerin korunması: Mahkemelerde karşı karşıya gelmek yerine, uzlaşma sağlanarak iş ilişkileri sürdürülebilir.
Arabuluculuk Anlaşma Belgesinin Hukuki Geçerliliği
Arabuluculuk sonucunda taraflar anlaşmaya varırsa, bir anlaşma belgesi düzenlenir. Bu belge, mahkeme kararı niteliğinde olup icra edilebilirlik şerhi alındığında doğrudan icra edilebilir.
Yani taraflardan biri anlaşmaya uymazsa, diğer taraf bu belgeyi icra dairesine sunarak doğrudan alacağını tahsil edebilir. Bu özellik, arabuluculuk sürecini güvenilir hale getirmektedir.
Arabuluculukta Anlaşma Sağlanamazsa Ne Olur?
Eğer arabuluculuk sürecinde taraflar anlaşamazsa, arabulucu bir son tutanak düzenler. Bu tutanak, mahkemeye dava açarken dava dilekçesine eklenmek zorundadır.
Anlaşma sağlanamazsa:
-
Taraflar artık dava açma hakkına sahip olur.
-
Mahkeme, arabuluculuk sürecinin tamamlandığını görerek davayı esastan incelemeye başlar.
-
Arabuluculuk ücreti yine taraflar arasında eşit şekilde paylaşılır.
Arabuluculuk Sürecine Katılmamanın Sonuçları
Ticari uyuşmazlıklarda arabuluculuk sürecine taraflardan biri katılmazsa, bu durum olumsuz sonuçlar doğurur. Özellikle:
-
Katılmayan taraf, mahkemede haksız çıkarsa tüm yargılama giderlerini ve arabuluculuk ücretini öder.
-
Hakim, katılmayan tarafın bu davranışını göz önünde bulundurarak aleyhine değerlendirme yapabilir.
Bu nedenle tarafların sürece katılması ve iyi niyetli şekilde müzakerelerde bulunması önemlidir.
Ticari Uyuşmazlıklarda Arabuluculuk ile İlgili Sık Sorulan Sorular
-
Ticari davalarda arabuluculuk zorunlu mu?
Evet, konusu para alacağı olan ticari davalarda arabuluculuk dava şartıdır. -
Arabuluculuk ücreti ne kadar?
Ücret, Arabuluculuk Asgari Ücret Tarifesi’ne göre belirlenir. İlk 2 saat ücretsizdir, sonrasında taraflarca ödenir. -
Arabuluculuk anlaşması bağlayıcı mı?
Evet, anlaşma belgesi icra edilebilirlik şerhi ile mahkeme kararı niteliği taşır. -
Arabuluculuk süresi ne kadar sürer?
En fazla 8 haftadır.
Sonuç: Ticari Uyuşmazlıklarda Arabuluculuk Hem Zorunlu Hem Avantajlıdır
Özetle, ticari uyuşmazlıklarda arabuluculuk ücreti ve süreler hem tarafların mali yükünü azaltmakta hem de ticari hayatın hızlı şekilde işlemesini sağlamaktadır. İlk 2 saati ücretsiz olan arabuluculuk, en geç 8 hafta içinde sonuçlanır. Anlaşma belgesi mahkeme kararı niteliğinde olduğundan, tarafların alacaklarını güvence altına alır.
Ticari uyuşmazlıklarda arabuluculuk, dava şartı olmasının yanı sıra dostane çözüm sağlayan, ekonomik ve pratik bir yöntemdir. Hem alacaklı hem borçlu taraf için kazan-kazan yaklaşımı sunarak ticari ilişkilerin devamına katkıda bulunur.