İşten çıkarılmak çoğu zaman stresli ve kafa karıştırıcı bir süreçtir. Ancak eğer bu çıkarılma haksız şekilde yapılmışsa, Türk İş Hukuku size birçok hak tanır. Ne yazık ki birçok çalışan, bu hakların farkında olmadığı için dava açma fırsatını kaçırır.
Bu yazıda, haksız yere işten çıkarıldığınızda neler yapabileceğinizi, hangi haklara sahip olduğunuzu ve nasıl bir hukuki yol izlemeniz gerektiğini açık ve anlaşılır bir dille anlatıyoruz.
Haksız İşten Çıkarılma Nedir?
Bir çalışanın işveren tarafından geçerli ya da haklı bir neden olmadan işten çıkarılması, “haksız fesih” olarak tanımlanır. Geçerli neden, örneğin ekonomik kriz ya da verimlilik düşüklüğü olabilir. Haklı neden ise örneğin çalışanın işi kötüye kullanmasıdır.
Ancak bu nedenler belgeye, tutanağa veya somut olaya dayanmazsa işten çıkarma haksız sayılır. Yani sadece sözlü gerekçeyle yapılan çıkış, çoğu durumda geçersizdir.
Kimler İş Güvencesinden Yararlanır?
Haksız işten çıkarıldığınızda dava açabilmek için bazı koşulları sağlamanız gerekir:
-
Aynı iş yerinde en az 6 ay çalışmış olmak
-
İş yerinde en az 30 işçi çalışıyor olmak
-
Belirsiz süreli sözleşme ile çalışmak
-
İşveren vekili ya da yönetici konumunda olmamak
Bu şartları taşıyan çalışanlar, işe iade davası açabilir ve diğer tazminat haklarından yararlanabilir.
İşten Haksız Yere Çıkarılanların Hakları Nelerdir?
Çalışan, haksız yere işten çıkarıldığında bazı önemli haklara sahip olur. Bunlar aşağıda özetlenmiştir:
Kıdem Tazminatı
En az bir yıl çalışmışsanız ve kendi kusurunuz olmadan işten çıkarıldıysanız, kıdem tazminatına hak kazanırsınız. Bu ödeme, her bir yıl için bir brüt maaş kadar olabilir.
İhbar Tazminatı
İşveren, sizi işten çıkarırken yasal ihbar süresine uymadıysa, ihbar tazminatı ödemek zorundadır. Bu süre, çalıştığınız yıl sayısına göre değişir ve 2 ila 8 hafta arasında olabilir.
İşe İade Davası
Yukarıdaki şartları taşıyorsanız, çıkarıldığınız günden itibaren 1 ay içinde arabulucuya başvurarak işe iade talebinde bulunabilirsiniz. Arabuluculuk sonrası çözüm sağlanmazsa dava açılır. Mahkeme sizi haklı bulursa, işverenin sizi tekrar işe almasına veya tazminat ödemesine karar verilir.
Boşta Geçen Süre Ücreti
İşe iade kararı alındığında, mahkeme en fazla 4 aya kadar boşta geçen sürenin maaş olarak size ödenmesine hükmeder. Bu, çalışmadan geçen sürenin ücretini alma hakkı demektir.
İşe Başlatmama Tazminatı
Eğer işveren mahkeme kararına rağmen sizi işe almazsa, bu durumda ek olarak 4 ila 8 aylık maaş tutarında işe başlatmama tazminatı ödemek zorundadır.
Kötü Niyet Tazminatı
Bazı durumlarda işverenin çıkarma sebebi tamamen keyfi ya da ayrımcılığa dayanıyorsa, kötü niyet tazminatı talep edilebilir. Bu tazminat, ihbar süresinin üç katı tutarında olabilir.
İşten Haksız Yere Çıkarıldığınızda Ne Yapmalısınız?
Öncelikle panik yapmadan elinizdeki belgeleri toparlayın. Çıkış bildirimi, SGK dökümü, varsa yazılı iletişimler ve tanık beyanları önemlidir.
Ardından şu adımları izleyin:
-
Çıkış tarihinizden itibaren 30 gün içinde arabulucuya başvurun.
-
Arabuluculuk sürecinde anlaşma sağlanamazsa işe iade davası açın.
-
Dava sürecinde tüm delillerinizi düzenli şekilde mahkemeye sunun.
-
Gerekirse bir iş hukuku avukatından destek alın.
Bu adımlar, hem haklarınızı korur hem de süreci sağlıklı yürütmenizi sağlar.
Hangi Durumlar Haksız Fesih Sayılır?
-
Yazılı gerekçe olmadan işten çıkarma
-
Sözleşmeye aykırı şekilde iş sonlandırma
-
İşverence mobbing uygulandıktan sonra çıkış yapılması
-
Performans düşüklüğü gibi somut olmayan gerekçeler
-
Sendikal faaliyet veya şikayet nedeniyle iş akdinin feshedilmesi
Bu gibi durumlarda mahkemeler genellikle işçinin lehine karar verir.
Haklarınızdan Feragat Etmeyin
İşten çıkarıldıktan sonra bazı işverenler “istifa et, tazminatını al” gibi tekliflerle çalışanı yanıltmaya çalışabilir. Bu gibi tekliflere yazılı olarak yanıt verin ve mümkünse hiçbir belgeye imza atmadan önce avukata danışın.
Ayrıca hakkınız olan tazminatı almadıysanız, noter aracılığıyla ihtarname göndererek resmi bir uyarı yapabilirsiniz. Bu belge, dava sürecinde delil olarak kullanılabilir.
İşten haksız yere çıkarılmak hem maddi hem de psikolojik olarak zorlayıcı olabilir. Ancak Türkiye’de iş hukuku, işçiyi koruma amacı taşır. Doğru şekilde hareket ederseniz haklarınızı almanız mümkündür.
Bu nedenle haklarınızı bilin, sürelere dikkat edin ve gerekiyorsa bir avukattan destek alın. Unutmayın, zamanında atılan doğru adımlar sizi hak kaybından korur.